Contrabasblokfluit, Caspar Rauch, Schrattenbach, midden 16de eeuw.
Deze oude contrabasblokfluit is een unicum: het is de enige bewaarde ter wereld. Ze maakte ooit deel uit van een verzameling van ca. 60 blaasinstrumenten die door en voor Duitse kooplieden bespeeld werden in het Oosters Huis of Hanzahuis op het huidige Eilandje. De bouwer is Casper Rauch uit Schrattenbach, een plaatsje in Beieren waar in de 16de eeuw vele instrumentenbouwers leefden.
Deze blokfluit wordt niet zomaar contrabasblokfluit genoemd. De afmetingen zijn reusachtig: het instrument meet meer dan 2,5 meter lang. Het is de enige bewaarde renaissanceblokfluit ter wereld die zo groot is. Waar de laagste toon van de contrabasblokfluit meestal een F is, werd deze blokfluit tot een kwart lager uitgebreid (laagste toon C).
De contrabasblokfluit maakte ooit deel uit van een relatief omvangrijke verzameling van zo’n 60 instrumenten die voor en door de Duitse kooplieden van het Hansahuis in Antwerpen bespeeld werden. In 1865 schonk de heer Flemmich, de consul en laatste vertegenwoordiger van de Hanze, het instrument aan de stad Antwerpen.
Er zijn enkele historische bronnen die naar de fluit lijken te verwijzen. Toen Charles Burney bijvoorbeeld in de 18e eeuw door Antwerpen reisde, schreef hij in zijn reisverslag dat er een 30- of 40-tal fluiten in het Oosterhuis lagen. Die zouden volgens hem meer dan honderd jaar geleden gebruikt zijn. Daarnaast is er een inventaris van het Hansahuis uit 1602 waarin verwezen wordt naar fluiten. Mogelijks ging het ook om de verzameling waar deze fluit onderdeel van was. Vermoedelijk was deze fluit al aanwezig in het Hansahuis tussen 1570 en 1590.
Op het einde van de 19e eeuw werd de blokfluit tentoon gesteld in de muziekzaal in het Museum van Oudheden in het Steen.
In 1881 werden twee kopieën van het instrument gemaakt, waarvan er één naar het Muziekinstrumentenmuseum van Brussel ging. Het andere exemplaar kwam terecht in de privécollectie van Mary Elizabeth Adams. Zij schonk haar verzameling, de Crosby Brown Collection (de naam verwijst naar haar echtgenoot), in 1889 aan het Metropolitan Museum of Art in New York.
Het originele instrument werd in 1961 door Martin Skowroneck gerestaureerd waarbij onder meer nieuwe kleppen voorzien werden.
De periode 1500 – 1650 was een gouden tijd voor de blokfluit. De instrumenten genoten zowel bij professionele musici als in amateurkringen grote populariteit omwille van hun capaciteit om de menselijke stem te imiteren. Tegelijk ontstond in die periode het verlangen om instrumenten in homogene groepen of ‘consorts’ samen te brengen, en dat gebeurde ook met de blokfluit. Op de instrumenten werd aanvankelijk vooral vocaal repertoire uitgevoerd, waaraan geleidelijk dansen werden toegevoegd en instrumentale werken in imitatie van de vocale muziek.
Een Antwerps krantenartikel uit 1976 omschrijft de klank van de contrabasblokfluit als volgt: Dat enorme instrument is niet bedoeld om er solo’s op te spelen. Het brengt bij een concert ondersteunende geluiden voort. Zachte “spookgeluiden” zouden wij zeggen.”
